Các nhà chọn giống phía Bắc luôn mong mỏi tìm một bộ giống lúa chất lượng đủ sức thay thế giống Bắc thơm 7, HT1; hay một giống thích ứng rộng, dễ tính, thay thế giống Khang dân, là giống chủ lực trong gieo cấy nhưng đã tồn tại quá lâu đang dần thoái hóa. Giống lúa thuần mới VS1...

Các nhà chọn giống phía Bắc luôn mong mỏi tìm một bộ giống lúa chất lượng đủ sức thay thế giống Bắc thơm 7, HT1; hay một giống thích ứng rộng, dễ tính, thay thế giống Khang dân, là giống chủ lực trong gieo cấy nhưng đã tồn tại quá lâu đang dần thoái hóa. Giống lúa thuần mới VS1 dường như đáp ứng tương đối các yêu cầu trên: Chất lượng cao, thích ứng rộng, kháng sâu bệnh tốt. Đây là sản phẩm hợp tác giữa Viện Di truyền NN và Cty CP giống cây trồng TW, đang được kỳ vọng.

Trên cánh đồng rộng 20 ha lúa VS1 của HTXNN Thanh Lãng (Bình Xuyên – Vĩnh Phúc) vụ mùa này nhìn không lẫn vào đâu được. Đồng lúa vàng màu lá gừng, phẳng phiu, không một bụi đổ ngã; nếu vạch từng bông thì hạt nào ra hạt nấy rất sáng chắc. Chủ nhiệm HTX Thanh Lãng Nguyễn Huy Kiên kéo chúng tôi cùng ra đồng. Vừa một chốc đã có mấy nông dân từ đâu xúm đến vị chủ nhiệm đòi mua giống cho vụ sau.

Bà Tèo, nông dân trong xã, nhà có đến 8 sào lúa cấy, nói: Các bác đưa được giống đâu về tốt quá. Mỗi lần đi qua, tôi nhìn lại mê sạch sẽ cả con mắt. Vụ này nhà tôi cấy Khang dân, rầy xơi hết, phun đến 2 lần thuốc lúa vẫn cháy rầy. Năm nay lúa nhiễm rầy nặng nhiều nhà mất ăn. Giá như có giống kháng rầy tốt như loại lúa này nhà nông chúng tôi đỡ cực hơn không…

Quả thật vụ mùa năm nay miền Bắc bị dịch rầy hại nặng nhất là cuối vụ. Cũng như nhiều tỉnh khác, Vĩnh Phúc cơ cấu lúa mùa chủ lực vẫn là Khang dân 18. Phải nói nếu thời tiết thuận, ít sâu bệnh thì Khang dân 18 cũng sẽ không đến nỗi nào vì nó vốn dễ tính, có lười chăm bón vẫn đạt 5-6 tấn/ha, vì vậy bao năm nay nông dân đã quen thuộc với giống lúa được coi dành cho con nhà nghèo này. Tiếc rằng khi con người quá quen thuộc thì đồng thời mọi loại sâu bệnh cũng không lạ gì Khang dân 18, chúng sẽ tấn công hễ có điều kiện. Dịch rầy nâu xảy ra, những hộ trồng Khang dân 18 không thất trắng vì cháy rầy thì có cho thu hoạch cũng không được là bao.

Chủ nhiệm Kiên nói: Chúng tôi thử đủ loại giống rồi. Như Bắc thơm 7 gạo ngon thật đấy nhưng không hợp, chịu rầy kém lại nhiễm bạc lá nặng. Thử chán nông dân lại quay về với Khang dân. Mà Khang dân cũng năm được năm mất, gạo lại không ngon, bà con cực chẳng đã mà phải cấy thôi.

Ông chủ nhiệm phấn khích lội xuống ruộng ngắt căng tay một khóm VS1, kiểm tra kỹ từng bông, đếm hạt, ông kết luận năng suất xấp xỉ 6 tấn/ha (2,2 tạ/sào). Hiện thời VS1 một số nơi vừa gặt, hàng xáo cân ngay 7.000đ/kg thóc mà đâu có nhiều để bán, trong khi Khang dân giá chỉ 5.000đ/kg. Chỉ cần làm phép tính đơn giản, cứ cho năng suất 2 giống như nhau, thì chênh lệch giá VS1 đã hơn đứt Khang dân 2 triệu đồng/tấn. NS trung bình 5,5 tấn/ha đồng nghĩa lợi nhuận VS1 tăng thêm 11 triệu đồng/ha, chưa nói VS1 kháng sâu bệnh tốt hơn nên chi phí dùng thuốc BVTV giảm xuống, sản phẩm an toàn hơn, lại ngắn hơn Khang dân 3-5 ngày là điều kiện tiên quyết đảm bảo vụ đông.

Đây mới là vụ đầu tiên HTX Thanh Lãng thử nghiệm giống lúa VS1, nhưng sản xuất thử mà tới 20ha thì phải có lý do mà Ban quản trị HTX đã tính toán kỹ. Là bởi vì họ đã tham quan chán, nhất là bên xã Phú Xuân kề bên đồng đất từa tựa nhau đã làm VS1 thắng lợi từ vụ đông xuân trước đó. Thực tế đã minh chứng VS1 vừa đảm bảo năng suất khá, kháng sâu bệnh tốt, gạo ngon thị trường ưa chuộng, lại ngắn ngày nữa thì còn lựa chọn nào bằng.

Đồng đất Thanh Lãng vàn cao, có phong trào làm vụ đông nhiều năm qua; xã có trên 600 ha đất canh tác thì diện tích cây vụ đông bao giờ cũng đạt trên dưới 350 ha, chủ yếu đậu tương. Ông chủ nhiệm vung tay khoát một cung về đồng lúa VS1 sắp gặt, nói với tôi: Mươi hôm nữa các anh về đây sẽ lại là một màu xanh của đậu tương. Dân chúng tôi gặt đến đâu tra ngay đậu tương vào gốc rạ đến đó, cho nên thời vụ là rất quan trọng và giống ngắn ngày là lựa chọn hàng đầu. Chúng tôi tính kỹ rồi, công thức là 2 vụ lúa VS1 hàng hóa + 1 vụ đậu tương đông, cũng là hàng hóa đang hút thị trường. Anh thử nghĩ xem, 2 lúa VS1 vứt đâu chả được 12 tấn/ha, bán thu 80 triệu; 1 vụ đậu tương mèng cũng 15-17 triệu nữa. Cánh đồng 100 triệu/ha chính là đây!

Khi chúng tôi về Vĩnh Phúc cũng là thời điểm tivi đang quảng bá cho bộ phim sắp khởi chiếu: Bí thư Tỉnh ủy. Một bộ phim dài đến 50 tập, xây dựng hình tượng đồng chí Kim Ngọc khi xưa, người mà trước hay sau công chúng đều yêu mến, chắc chắn bà con đón xem từng tập. Người ta nhớ ông Kim Ngọc khoán hộ là nhớ đến cái nôi đổi mới Vĩnh Phú, hay Phú Thọ, Vĩnh Phúc bây giờ. Tôi theo dõi nông nghiệp chưa hẳn đã lâu nhưng cũng đủ kịp ngồi hàn huyên với 4 đời giám đốc sở nông nghiệp Vĩnh Phúc thời kỳ nông dân được giao toàn quyền suy nghĩ trên đường cày của họ.

Nhớ khoảng 10 năm trước, từ ông Nguyễn Văn Hòa, rồi sau đó là ông Phùng Quang Hùng làm giám đốc sở, các vị đều là những người say sưa tìm những hướng đi mới cho nông nghiệp. Vĩnh Phúc từng có những mũi nhọn kinh tế nông nghiệp lẫy lừng, nào trồng dâu, trồng nấm, chương trình 6 cây 3 con, kể cả việc miễn thuế nông nghiệp hay miễn thủy lợi phí, nơi đây cũng thí điểm đầu tiên, có thất bại và có thành công nhưng có lẽ cho đến bây giờ nông nghiệp Vĩnh Phúc vẫn nhiều trăn trở tìm hướng đi với mong muốn làm sao nông dân bật lên khi mà tỉnh nhà công nghiệp đã khá vững chãi. Vĩnh Phúc không thiếu tiền đầu tư cho nông nghiệp, vấn đề là cách đầu tư thế nào. Nhìn từ Nghị quyết phát triển nông nghiệp của Vĩnh Phúc, thấy thì ra tỉnh đang hướng vào đầu tư trọng điểm, ưu tiên vùng sản xuất hàng hóa.

Đến nay VS1 đã có mặt nhiều tỉnh miền Bắc như Nam Định, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Dương, Hà Nội, Vĩnh Phúc… GS.TS Trần Duy Quý, nguyên Viện trưởng Viện Di truyền NN đánh giá VS1 – giống 5 tốt: Năng suất, chất lượng, chống chịu, ngắn ngày, gạo ngon.

Về Bình Xuyên xem cây lúa mới VS1, giống được kỳ vọng sẽ là lúa hàng hóa chủ lực của tỉnh, bà Thiều Thị Thu Hằng, PGĐ Trung tâm Khuyến nông tỉnh kể chuyện: Nếu được là cây hàng hóa theo quy hoạch của tỉnh chắc chắn sẽ được ưu tiên nhiều thứ. Như lúa thuộc vùng hàng hóa được hỗ trợ 70% giá giống; giống rau thì hỗ trợ 100%; rồi hỗ trợ làm mô hình, tập huấn khuyến nông… Nhưng chọn cây nào, con nào làm sản phẩm hàng hóa, không dễ. Chẳng hạn với cây lúa, ban đầu chúng tôi nghĩ tới Bắc thơm 7, rồi HT1 và một số giống chất lượng đang được quảng cáo gạo vừa ngon năng suất vừa cao. Làm mới biết, anh nào tốt xấu nó lộ ra ngay, như Bắc thơm 7 là không hợp đất Vĩnh Phúc. May chăng được HT1, giống này khá ổn định, tuy nhiên chẳng lẽ chỉ mỗi HT1 là hàng hóa.
Bà Hằng nói tiếp: "Cho đến khi chúng tôi có được VS1, ngay vụ đầu làm mô hình đã ưng ý: Hầu như các tiêu chí về năng suất, chất lượng, tính chống chịu, thời gian sinh trưởng đều đạt… Nếu như vụ đầu mô hình chỉ 2 ha ở HTX Phú Xuân mùa 2009 thì vụ xuân 2010 HTX này đăng ký làm hẳn mô hình 20 ha. Lúa quá đẹp, từ hình dạng cây, bộ lá đòng, bông. Giống lại chịu rét tốt nên khi trỗ không bị đen hạt và mất đầu bông như Khang dân hay Bắc thơm 7. Hạt rất sáng và chắc. Tổng kết mô hình chúng tôi tổ chức xát và nấu cơm VS1 ngay cho đại biểu đến từ các huyện cùng toàn thể bà con nông dân.

Hôm đó ai cũng nức nở: cơm VS1 mềm mà dai, ngọt đậm lại có mùi thơm nhẹ. Thế là bước vào vụ sau tức là mùa 2010 này, huyện nào cũng thử nghiệm VS1, tổng diện tích lên đến gần 200 ha, có HTX làm thử với diện tích lớn ngay như Trung Nguyên – Yên Lạc 40 ha, Vũ Kiên – Vĩnh Tường 30 ha, Phú Xuân và Thanh Lãng – Bình Xuyên trên 20 ha… Hiếm có một giống mới nào lại được chấp nhận ra sản xuất nhanh như vậy. Đơn giản, bởi đây là giống hội đủ nhiều yếu tố để thành vùng hàng hóa".

Hướng dẫn gieo trồng lúa VS1:

Đặc điểm giống:

- Cao cây từ 100 - 110 cm, phiến lá đứng, dầy, lá đòng lòng mo, đẻ nhánh khá, khóm gọn.
- Thời gian sinh trưởng: Vụ xuân muộn từ 120 – 125 ngày; vụ mùa từ 95 – 100 ngày.
- Năng suất trung bình: 55 - 60 tạ/ha, thâm canh tốt đạt 65 – 70 tạ/ha. Hạt nhỏ, thon dài, màu vàng sáng, khối lượng 1.000 hạt 21 – 22 gram, chất lượng gạo tốt, cơm mềm, vị đậm, có mùi thơm nhẹ.
- Cứng cây, chống đổ tốt, chống chịu khá với một số sâu bệnh hại chính (đạo ôn, khô vằn, bạc lá…), khả năng thích ứng rộng.
Yêu cầu kỹ thuật:
- Thích hợp loại đất chân vàn, vàn cao.
- Thích hợp trà xuân muộn và mùa sớm ở các tỉnh phía Bắc.
- Mật độ cấy: 50 – 55 khóm/m2, 2 – 3 dảnh/khóm, cấy nông tay.
- Phân bón cho 1 ha: 8 - 10 tấn phân chuồng + 200 – 220 kg đạm urê + 450 – 500 kg supe lân + 140 – 160 kg kaliclorua.
- Cách bón: Bón lót toàn bộ phân chuồng, phân lân + 40% đạm + 50% kali; Bón thúc lần 1(khi lúa hồi xanh): 50% đạm; Bón thúc lần 2 (trước trỗ 20- 25 ngày): bón nốt lượng phân còn lại.
- Chăm sóc: Phòng trừ sâu bệnh, chế độ nước và chăm sóc như các giống khác.

Các địa phương có nhu cầu phát triển giống lúa VS1, liên hệ: Cty Cổ phần Giống cây trồng Trung ương, Phương Mai - Đống Đa – Hà Nội. Điện thoại: 04.38523294; 0913207662; 0913580247 – Fax: 04.38527996.
Trần Liên Chi